Η πανδημία COVID-19 έχει επηρεάσει όλους τους τομείς της ζωής και ο αθλητισμός δεν αποτελεί εξαίρεση.
Τα μέτρα κοινωνικής απόστασης, που εισήχθησαν για τον περιορισμό της εξάπλωσης του κοροναϊού, είχαν σημαντική επίδραση στον επαγγελματικό αθλητισμό, την διεξαγωγή των πρωταθλημάτων σε εθνικό επίπεδο, αλλά και την διενέργεια μεγάλων αθλητικών γεγονότων παγκόσμιας προβολής και εμβέλειας (Θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες, Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου και άλλα). Σύμφωνα με το παγκόσμιο οικονομικό φόρουμ (Word Economic Forum), η παγκόσμια αξία της αθλητικής βιομηχανίας εκτιμάται ότι ανερχόταν σε 471 δισ. Δολάρια το 2018 (σημειώνοντας αύξηση 45% από το 2011) και πριν την εμφάνιση του κοροναϊού η πορεία των εσόδων υπολογίζονταν πως θα ήταν σημαντικά ανοδική.
Η ζημιά στον παγκόσμιο επαγγελματικό αθλητισμό προβλέπεται να είναι πρωτοφανής, καθώς είναι πολύ πιθανό τα περισσότερα αν όχι όλα πρωταθλήματα στον παγκόσμιο αθλητισμό (σε όλα τα αθλήματα και σε όλες τις περιοχές του πλανήτη) να διεξαχθούν χωρίς την παρουσία φιλάθλων τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2020. Συγκεκριμένα, σε δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ υπολογίζονται τα διαφυγόντα κέρδη των συλλόγων από αγορές εισιτηρίων, έσοδα ημέρας αγώνων (αγορά επίσημων προϊόντων, εστίαση, ψυχαγωγία στους αθλητικούς χώρους κτλ), τηλεοπτικά δικαιώματα, χορηγίες και λοιπά εμπορικά έσοδα, καθώς και έσοδα από μετεγγραφές.
Όπως φαίνεται στο Γράφημα 1, η απώλεια των εσόδων στα 5 μεγαλύτερα ποδοσφαιρικά πρωταθλήματα της Ευρώπης υπολογίζεται από την εταιρεία KPMG από 400 εκατομμύρια ευρώ στην Γαλλία μέχρι 1.25 δισεκατομμύρια ευρώ στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αντίστοιχα και όπως φαίνεται στο Γράφημα 2, οι οικονομικές απώλειες που θα έχουν οι σύλλογοι σε έσοδα από μεταγραφές ποδοσφαιριστών σύμφωνα με τον οργανισμό «CIES Football Observatory» θα ανέρθουν μεταξύ 32% με 39% της αξίας του ενεργητικού των συλλόγων, γεγονός που θα δημιουργήσει προβλήματα και στην κεφαλαιακή τους επάρκεια, τα ίδια κεφάλαιά τους αλλά και στην δυνατότητα επένδυσης σε αθλητικά ταλέντα, ακαδημίες και αθλητές.
Γράφημα 1: Απώλεια εσόδων εθνικών πρωταθλημάτων σε εκατομμύρια ευρώ
Πηγή: KPMG
Γράφημα 2: Πιθανή ποσοστιαία απώλεια αξίας μεταγραφών σε ευρωπαϊκούς συλλόγους εξαιτίας της πανδημίας.
Πηγή: CIES Football Observatory.
Ο ελληνικός επαγγελματικός αθλητισμός βρισκόταν σε εξαιρετικά δυσχερή θέση, ακόμη και πριν από την έξαρση της πανδημίας COVID-19. Συγκεκριμένα, οι ελληνικοί επαγγελματικοί ποδοσφαιρικοί σύλλογοι της Super League είχαν έσοδα κατά μέσο όρο 8,9 εκατομμύρια ευρώ ανά σύλλογο, σε αντίθεση με την Αγγλική Πρέμιερ Λιγκ, που είχε μέσο όρο εσόδων 244,4 εκατομμύρια ευρώ ανά σύλλογο. Τα ήδη χαμηλά έσοδα των συλλόγων της SL πρόκειται να συρρικνωθούν ακόμη περισσότερο εξαιτίας της πανδημίας. Η εν λόγω εξέλιξη δημιουργώντας σημαντικά προβλήματα στην οικονομική τους βιωσιμότητα.
Προτεινόμενες δράσεις για την αντιμετώπιση των αρνητικών οικονομικών συνεπειών της πανδημίας στο ελληνικό επαγγελματικό ποδόσφαιρο
Η κοινωνική απόσταση ως βασικός πυλώνας προστασίας της υγείας των ανθρώπων στην εποχή της πανδημίας COVID-19, αλλάζει καθοριστικά το μοντέλο παρακολούθησης των κορυφαίων ποδοσφαιρικών γεγονότων. Η απουσία φιλάθλων από τις κερκίδες των ποδοσφαιρικών γηπέδων θα εκμηδενίσει τα έσοδα των συλλόγων που προϋποθέτουν τη φυσική παρουσία αυτών πχ έσοδα από εισιτήρια και έσοδα ημέρας αγώνα. Παράλληλα θα καταστήσει μονόδρομο τη μετάβαση του αθλητικού προϊόντος από την παραδοσιακή στη ψηφιακή του μορφή.
Η επαγγελματική ποδοσφαιρική βιομηχανία στις μεγάλες ποδοσφαιρικές αγορές του εξωτερικού εδώ και δέκα χρόνια επωφελείται από την αύξηση της χρήσης των ηλεκτρονικών μέσων, βρίσκοντας νέους τρόπους για να προσελκύσει τους καταναλωτές. Η δημιουργία και ανάπτυξη ψηφιακών υπηρεσιών για τη διανομή αθλητικού περιεχομένου (OTT platforms, pay per view, game passes, social media channels κτλ) δίνουν τη δυνατότητα στο φίλαθλο κοινό να απολαμβάνει το ποδοσφαιρικό προϊόν και πολλαπλασιάζει τα έσοδα των συλλόγων. H SL πρέπει να διανύσει πολύ δρόμο για να φτάσει τις μεγάλες ευρωπαϊκές επαγγελματικές ποδοσφαιρικές ενώσεις. Μπορεί όμως να μειώσει τη ψαλίδα, προχωρώντας άμεσα στις ακόλουθες ενέργειες.
Πρώτο, οφείλει να προστατεύσει το προϊόν της θεσπίζοντας και υλοποιώντας άμεσα αυστηρά μέτρα και κανονισμούς για την καταπολέμηση της βίας και του στησίματος αγώνων. Παράλληλα οφείλει να αναβαθμίσει το προϊόν, θεσπίζοντας συγκεκριμένες προδιαγραφές αναφορικά με την επένδυση των ΠΑΕ στις ακαδημίες, τις αθλητικές εγκαταστάσεις και τις παροχές προς τους φιλάθλους. Προφανώς δεν υπάρχει κανένα εμπορικό όφελος για τα τηλεοπτικά δίκτυα να μεταδίδουν αγώνες μεταξύ ομάδων με 20 ξένους στις συνθέσεις τους, σε ένα άθλιας κατάστασης γήπεδο, με την παρουσία 500 φιλάθλων. Έτσι, η SL πρέπει να καθορίσει τις ελάχιστες δυνατές προδιαγραφές που πρέπει να πληρούν τα μέλη της στους παραπάνω τομείς
Δεύτερον, απαραίτητη προϋπόθεση για τη βιωσιμότητα και την οικονομική ανάπτυξη των συλλόγων, ειδικά μέσω της εκμετάλλευσης των νέων τεχνολογιών είναι η κεντρική διαχείριση όλων των δικαιωμάτων της Super League. Έχοντας ως γνώμονα το άκρος επιτυχημένο μοντέλο του αμερικανικού επαγγελματικού αθλητισμού αλλά και των κορυφαίων ευρωπαϊκών πρωταθλημάτων της Premier League και της Βundesliga, οι σύλλογοι της SL οφείλουν να προβούν σε άμεση συμφωνία για τη κεντρική διαχείριση των δικαιωμάτων μετάδοσης τους αλλά και όλων των άλλων δικαιωμάτων (χορηγικά, διαφημιστικά, εμπορικά κτλ). Παράλληλα, στο τμήμα της διανομής των εσόδων από τη διαχείριση των δικαιωμάτων πρέπει κατά ένα μεγάλο ποσοστό να μοιράζονται ισομερώς και μόνο ένα μικρό τμήμα αυτών να μοιράζεται βάσει αθλητικών επιτυχιών, βάσης φιλάθλων, κτλ. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα επιτευχθεί η πολυπόθητη ανταγωνιστική ισορροπία στο πρωτάθλημα, η οποία είναι και ο ακρογωνιαίος λίθος της δημοφιλίας στον επαγγελματικό αθλητισμό (“any given Sunday” όπως αναφέρουν και στις ΗΠΑ, δηλαδή ο οποιοσδήποτε μπορεί να κερδίσει κάθε Κυριακή)
Τρίτον, η SL οφείλει να εμπλουτίσει το αθλητικό προϊόν, μέσω της δημιουργίας content (αρχειακό υλικό, μη αθλητικό περιεχόμενο πχ συνεντεύξεις, ρεπορτάζ, κτλ) στο οποίο να μπορεί να έχει πρόσβαση το φίλαθλο κοινό μέσα από τα κανάλια νέων τεχνολογιών της SL. Ιδιαίτερης σημασίας πυλώνας εμπορικής ανάπτυξης, τον οποίο σχεδίασαν από το 2010 και υλοποιούν οι αθλητικοί φορείς στα κορυφαία επαγγελματικά πρωταθλήματα στον πλανήτη, είναι το egaming.
Παράλληλα με όλες τις προαναφερθείσες, προτεινόμενες ενέργειες αναβάθμισης του αθλητικού προϊόντος της, η SL οφείλει απαράβατα να τηρήσει τους κανόνες προστασίας της υγείας των αθλητών, των παραγόντων και των θεατών, προχωρώντας μετά την επανέναρξη των αγώνων, σε συνεργασία με την Πολιτεία, στη διαμόρφωση των αθλητικών εγκαταστάσεων ώστε να πληρούν όλους τους κανόνες υγιεινής και προστασίας της υγείας όλων των μερών.
O ρόλος του τμήματος Οργάνωσης και Διαχείρισης Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου στη διαμόρφωση του αθλητικού τοπίου στην Ελλάδα την εποχή του κοροναϊού.
Το ΤΟΔΑ ως ένας ακαδημαϊκός φορέας που πραγματεύεται γνωστικά αντικείμενα στον πυρήνα του αθλητισμού, παρακολουθεί από κοντά τις διεθνείς εξελίξεις και βρίσκεται δίπλα στους δημόσιους και ιδιωτικούς αθλητικούς φορείς για να τους παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες, οι οποίες θα θωρακίσουν τους εν λόγω φορείς στην προσπάθεια τους να αντιμετωπίσουν τις οδυνηρές συνέπειες σε οικονομικό, επικοινωνιακό αλλά και ανθρώπινο πρωτίστως επίπεδο, του κοροναϊού.
Σε αυτό το πλαίσιο, το ΤΟΔΑ συνεργάστηκε με τη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού στην υποβολή πρότασης, για πρώτη φορά στα πλαίσια του “Erasmus+ Sport 2020”, με θέμα τη χρήση κανόνων χρηστής διαχείρισης στον ερασιτεχνικό αθλητισμό. Η εν λόγω πρόταση υποβλήθηκε στις 21 Απριλίου από τη ΓΓΑ, σε συνεργασία με τον Κυπριακό Οργανισμό Αθλητισμού και το Υπουργείο Νεότητας και Αθλητισμού της Ρουμανίας.
Nωρίτερα μέσα στη χρονιά, στις 11/3/2020 υπεγράφη μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ του ΤΟΔΑ και της Ελληνικής ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας (ΕΠΟ). Η συνεργασία των δύο μερών δύναται θα αφορά ένα πλήθος δράσεων πχ. τη συμμετοχή των φοιτητών του ΤΟΔΑ στα εκπαιδευτικά, αναπτυξιακά και κοινωνικά προγράμματα της ΕΠΟ, σεμινάρια-διαλέξεις από στελέχη της ΕΠΟ στους φοιτητές του ΤΟΔΑ, εκπόνηση πρότυπων εκπαιδευτικών, αναπτυξιακών και κοινωνικών ποδοσφαιρικών προγραμμάτων, την παροχή της αιγίδας της ΕΠΟ σε ποικίλες διοργανώσεις του ΤΟΔΑ σε όλη την Ελλάδα καθώς και τη συμπερίληψη στελεχών της ΕΠΟ σε διάφορα έργα, την εκπόνηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, όπως Διά Βίου Μάθησης και Κατάρτισης Στελεχών της ΕΠΟ, των Ενώσεων-μελών της και ποδοσφαιρικών σωματείων, τη συμμετοχή φοιτητών στις δράσεις της ΕΠΟ ακόμα και σε διεθνή γεγονότα και την προσφορά συμβουλευτικών υπηρεσιών από καθηγητές και επιστημονικό προσωπικό του ΤΟΔΑ για τις ανάγκες ερευνών για το ελληνικό ποδόσφαιρο, την Αθλητική βία, τον αθλητικό στοίχημα.
Τέλος το ΤΟΔΑ στις αρχές του 2020 υπέγραψε Μνημόνιο Συνεργασίας με τη διοίκηση του ΟΑΚΑ με αντικείμενο την ανάπτυξη προγραμμάτων προβολής και υποστήριξης του ΟΑΚΑ αλλά και εκπαιδευτικών δράσεων για το ΤΟΔΑ και το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.
Αν.Καθ.Παναγιώτης (Τάκης) Αλεξόπουλος,
Κοσμήτορας ,
Προεδρεύων του Τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης αθλητισμού.