Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Δημήτρη Καμπουράκη
Η αρχική ιδέα για την διοργάνωση της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, ανήκε σ’ έναν καθηγητή …ζωολογίας. Λεγόταν Νικόλαος Γερμανός, ήταν βουλευτής και καθηγητής του νεαρού τότε πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης που μόλις πριν λίγους μήνες είχε αρχίσει να λειτουργεί. Τον Απρίλιο του 1925 έκανε πρόταση στην κυβέρνηση Σοφούλη για την δημιουργίας μιας «διεθνούς ετήσιας εμποροπανηγύρεως» στην συμπρωτεύουσα, η πρόταση έγινε δεκτή και τον Οκτώβριο του 1926 η ΔΕΘ άνοιξε για πρώτη φορά τις πύλες της.
Αρχικά γινόταν στην περιοχή Στρατηγείου σ’ ένα προαύλιο κτιρίου που είχε παραχωρήσει το Γ’ Σώμα Στρατού, αλλά η κοσμοσυρροή που παρατηρήθηκε από την πρώτη κιόλας χρονιά έκανε αναγκαία την μεταφορά της στον σημερινό χώρο, που χρησιμοποιούνταν από τον Άρη για γήπεδο και προοριζόταν να γίνει πάρκο.
Η μαζική προσέλευση του κόσμου το 1926 που η Έκθεση ήταν κάτι άγνωστο, είχε και μία ακόμα αιτία. Η Nestle Ελλάδας είχε ανακοινώσει κάτι πρωτοφανές. Θα μοίραζε δωρεάν γάλα, με αποτέλεσμα η Θεσσαλονικιώτικη φτωχολογιά και κυρίως οι πρόσφυγες των προαστίων να φτιάχνουν ατέλειωτες ουρές από τα ξημερώματα έξω από την πύλη της ΔΕΘ.
Ανέχεια γαρ.
Η μεταφορά της ΔΕΘ στην σημερινή περιοχή της είχε την δική της ιστορία. Ο εμπνευστής της Νικόλαος Γερμανός που ήταν γενικός διευθυντής της Έκθεσης για δώδεκα χρόνια, αντιλαμβανόμενος την σημασία που θα είχε αυτός ο θεσμός στην πορεία της πόλης, πάλεψε με νύχια και με δόντια για να καταφέρει την μεταστέγαση. Σε κάποια συνέντευξη τύπου μάλιστα, μη έχοντας άλλον τρόπο να πιέσει την πολιτεία, είχε απειλήσει πως αν δεν του έδιναν τον χώρο που ζητούσε, …θα αυτοκτονούσε. Τελικά η απόφαση μεταστέγασης υπογράφτηκε το 1935, αλλά ο δύστυχος Γερμανός σχεδόν υλοποίησε την απειλή του. Τέσσερις μόλις ώρες μετά την παραχώρηση, από την χαρά του έπαθε έμφραγμα και …πέθανε.
Η ΔΕΘ λοιπόν, κλείνει φέτος 98 χρόνια ζωής, έναν ολόκληρο αιώνα παρά δύο χρόνια. Συνδέθηκε άρρηκτα με την ζωή της πόλης, συνέδραμε αποφασιστικά για πολλές δεκαετίες στην οικονομική ανάπτυξη όλης της χώρας, υπήρξε θέατρο μεγάλων πολιτικών και πολιτιστικών γεγονότων και συνέβαλε αποφασιστικά στον μύθο της Θεσσαλονίκης που κρατά μέχρι σήμερα. Πέρασε περιόδους ακμής και παρακμής, μετασχηματίστηκε πολλές φορές ανάλογα με τους καιρούς και τις συγκυρίες της, αλλά πάντα διατήρησε μια αχλή φθινοπωρινής γοητείας που παραμένει αξεπέραστη.
Ο πρώτος Έλληνας πρωθυπουργός που επισκέφθηκε την ΔΕΘ ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος το 1932. Την περίοδο 1940-1951 η ΔΕΘ δεν λειτουργούσε λόγω πολέμων, αλλά έκτοτε πορεύεται απρόσκοπτα ως σήμερα. Έχει καθιερωθεί η άνοδος του εκάστοτε πρωθυπουργού στην πόλη για να κηρύττει την έναρξη της λειτουργίας της και να αναγγέλλει την οικονομική πολιτική που θα ακολουθήσει το επόμενο δωδεκάμηνο. Το έθιμο αυτό παραβιάστηκε μόνο το 1965, όταν η λεγόμενη αποστασία είχε δυναμιτίσει τόσο πολύ το κλίμα που ο πρωθυπουργός προτίμησε να κάτσει στην Αθήνα και την έκθεση άνοιξε ο νομάρχης Θεσσαλονίκης.
Εθιμικά πια, οι πρωθυπουργοί ανεβαίνουν στην Θεσσαλονίκη μ’ ένα «πακέτο» ή «καλάθι» παροχών, που αποτελεί προϊόν εικασιών των μέσων ενημέρωσης από την αρχή του καλοκαιριού. Η ομιλία του στο Βελλίδειο και η συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης την επόμενη μέρα που μεταδίδονται σε εθνικό δίκτυο αποτελούν κορυφαία πολιτικά γεγονότα. Το ίδιο κάνουν και οι υπόλοιποι πολιτικοί αρχηγοί. Κατά καιρούς λοιπόν, έχουν υπάρξει ιστορικές πολιτικές στιγμές που συνέβησαν στην ΔΕΘ, τις οποίες σημάδεψαν την πολιτική ιστορία του τόπου.
Το 1975 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μέσα σε λαϊκό παραλήρημα μετά την πτώση της χούντας ανακοινώνει το πρώτο «πενταετές πρόγραμμα οικονομικής αναπτύξεως της χώρας». Το 1978 ακούμε για πρώτη φορά από τον ίδιο την φράση «πρέπει να παράγουμε περισσότερα και να δαπανούμε λιγότερα», ενώ το 1979 αφήνει για πρώτη φορά ανοικτό το ενδεχόμενο να μετακινηθεί στην Προεδρία της Δημοκρατίας.
Το 1984 ο Ανδρέας Παπανδρέου αναρωτιέται στην συνέντευξη τύπου «αυτό τον Εφιάλτη βρήκαν να εκλέξουν;» αναφερόμενος στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη που είχε εκλεγεί αρχηγός της ΝΔ, ενώ το 1987 προαναγγέλλει την πολιτική του «Τσοβόλα δώστα όλα» με την αναγγελία του ότι τέλειωσε το πρόγραμμα σταθεροποίησης και πλέον θα αρχίσουν οι αυξήσεις μισθών και παροχών.
Το 1990 ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης εξηγεί ότι η χώρα είναι ουσιαστικά χρεωκοπημένη με 15 τρις δραχμές χρέος, ενώ επιτίθεται στους προνομιούχους του δημόσιου τομέα λέγοντας ότι απαιτούν από τους χαμηλόμισθους να πληρώνουν τους υπέρογκους μισθούς και τις παχυλές συντάξεις τους.
Το 1995 ο Ανδρέας Παπανδρέου που έχει επανέλθει στην πρωθυπουργία «καρφώνει» τον υπουργό του επί της βιομηχανίας Κώστα Σημίτη, λέγοντας ευθέως ότι δεν είναι ικανοποιημένος από την πολιτική του. Την επόμενη μέρα ο Σημίτης παραιτείται και αρχίζει την εσωκομματική αντιπολίτευση που τον οδήγησε στην πρωθυπουργία.
Το 2003, στην τελευταία χρονιά της πρωθυπουργίας του, ο Κώστας Σημίτης εξαγγέλλει στην ομιλία του το μεγαλύτερο πακέτο παροχών που δόθηκε ποτέ στην ΔΕΘ. Είναι ύψους 2,6 δις, αλλά οι επόμενες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι Έλληνες πήραν μεν τα λεφτά αλλά συνέχιζαν να απεχθάνονται αυτόν που τα έδωσε. Δυο μήνες αργότερα ο Σημίτης παραδίδει το δακτυλίδι στον Γιώργο Παπανδρέου για να πάει αυτός σε εκλογές ως επικεφαλής του ΠΑΣΟΚ.
Το 2004 ο νεοεκλεγείς Κώστας Καραμανλής εξηγεί ότι το χρέος πνίγει την χώρα, καθώς κάθε ελληνική οικογένεια χρωστά 50.000 ευρώ. Όταν όμως το 2009 παρέδωσε την πρωθυπουργία, το χρέος αυτό είχε διπλασιαστεί. Ο ίδιος το 2008 καλύπτει τον υπουργό του Γιώργο Βουλγαράκη λέγοντας ο περίφημο «ότι είναι νόμιμο είναι ηθικό», φράση που του στοίχησε τρομερά, ενώ το 2009 αναγνωρίζει ότι υποτίμησε την υπόθεση Βατοπεδίου που τελικά τον έριξε.
Την ίδια χρονιά, το 2004, ο Καραμανλής αν και η χώρα βρισκόταν λίγες βδομάδες πριν τις εκλογές, αντί για πακέτο παροχών ανακοινώνει έναν τεράστιο κατάλογο περικοπών. Έβλεπε την χρεωκοπία που ερχόταν. Μια βδομάδα αργότερα όμως, ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ Γιώργος Παπανδρέου είπε στην ΔΕΘ το περίφημο «λεφτά υπάρχουν», φράση που σημάδεψε την πορεία του και τον ακολουθεί ως σήμερα.
Σημαδιακή για την ΔΕΘ ήταν επίσης η ομιλία του Αλέξη Τσίπρα το 2014, όταν ανήγγειλε το περίφημο «πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης» που έκανε πάταγο και ουσιαστικά τον έκανε πρωθυπουργό έξι μήνες αργότερα. Υποσχέθηκε την κατάργηση των μνημονίων «μ’ έναν νόμο κι ένα άρθρο» και άμεση επιστροφή στην προ χρεωκοπίας οικονομική κατάσταση των Ελλήνων. Όχι μόνο δεν εφαρμόστηκε τίποτα απ’ αυτό το εντυπωσιακό πρόγραμμα, αλλά υιοθετήθηκαν πολύ χειρότερα μέτρα λιτότητας απ’ αυτά που ίσχυαν.
Πέραν των καθαρά πολιτικών γεγονότων που έχουν σημαδέψει την διαδρομή της ΔΕΘ, πολλοί παράλληλοι θεσμοί και γεγονότα πλαισίωσαν κατά καιρούς την λειτουργία της. Το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου που υπάρχει ως σήμερα, αλλά και το Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης που μεταδιδόταν ζωντανά από το κρατικό ραδιόφωνο αρχικά και την κρατική τηλεόραση αργότερα. Το 2008 σταμάτησε λόγω οικονομικής κρίσης.
Τις τελευταίες δεκαετίες οι σύγχρονοι Θεσσαλονικείς αντιμετωπίζουν την ΔΕΘ με αντιφατικά συναισθήματα. Ναι μεν αποτελεί κομμάτι της ιστορίας της πόλης και φέρνει χρήμα, όμως η αναστάτωση που προκαλεί στους δρόμους, τα μέτρα ασφαλείας για τους εκατοντάδες επίσημους και οι διαδηλώσεις που γίνονται πια κατά παράδοση, συχνά διώχνουν τους κατοίκους προς την Χαλκιδική μέχρι να περάσει η φασαρία.
Παλιότερα οι υπουργοί και οι κρατικοί παράγοντες το’ χαν συνήθειο μετά τις επίσημες εκδηλώσεις να καταλήγουν στα μπουζούκια, αλλά τα ρεπορτάζ για την προκλητική αυτή συμπεριφορά έκοψε το φαινόμενο αυτό.
Κάποτε ο υπουργός Βαγγέλης Γιαννόπουλος φωτογραφιζόταν να ραίνεται με γαρίφαλα στις πίστες των μπουζουκιών, σήμερα όποιος υπουργός ή διοικητής συλληφθεί να κάνει κάτι παρόμοιο εκπαραθυρώνεται από τον θώκο του πάραυτα.
Άλλαξαν οι καιροί.