Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press του Σαββάτου
του Βαγγέλη Περρή
Η Αγία Σοφία πληγώνεται καθημερινά. Οι τοίχοι ξύνονται, γράφονται πάνω τους συνθήματα, βανδαλίστηκε η Αυτοκρατορική Πύλη. Η μετατροπή του Μνημείου της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς σε τζαμί και η παράδοσή του στους Τουρκικούς σχεδιασμούς, προκαλεί θλίψη σε ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο και υπερηφάνεια στον Ερντογάν.
«Αποκαταστήσαμε την Αγία Σοφία στην αρχική της ταυτότητα», καμάρωνε πριν από λίγα 24ωρα, απευθυνόμενος στους ενθουσιασμένους οπαδούς του, οι οποίοι είναι σίγουροι ότι ο ναός χτίστηκε με μιναρέδες και διακοσμήθηκε με χρυσές λαδομπογιές που αναπαράγουν αποσπάσματα από το Κοράνι. «Η Αγία Σοφία πήρε και πάλι τη θέση της στον πολιτισμό μας», πανηγύρισε καθώς ο ουρανός της Κωνσταντινούπολης γινόταν κόκκινος από τα λέιζερ. Πριν από έναν ακριβώς αιώνα, οι Τούρκοι φρόντισαν να κοκκινίσουν τη γη. Από την Πόλη μέχρι την Προύσα, από την Αλικαρνασσό μέχρι τη Σμύρνη.
Τα παράσημα της ντροπής
Η ιστορία είναι γεμάτη πολέμους. Μόλις τελειώνουν, οι εμπλεκόμενοι επικαλούνται ηρωισμούς στα πεδία των μαχών, υπερφυσικές γενναιότητες, πράξεις αλτρουισμού και γενναιοδωρίας, εξαφανίζουν τις φρικαλεότητες που οι ίδιοι προκάλεσαν. Πουθενά δεν συναντάς ηγέτες, οι οποίοι επαίρονται γιατί δολοφόνησαν αμάχους και βασάνισαν γυναικόπαιδα. Η εξαίρεση στον κανόνα προέρχεται από την Τουρκία, με τον Ερντογάν και την πέριξ πολιτική ηγεσία να κορδώνονται σαν διάνοι, γιατί ο στρατός τους πριν από εκατό χρόνια, το 1922, μπήκε στην ανοχύρωτη Σμύρνη, γκρέμισε και πυρπόλησε τις ειρηνικές συνοικίες των «αλλόθρησκων», εγκλώβισε ταλαίπωρους πρόσφυγες και έκπληκτους ντόπιους στο λιμάνι και στη συνέχεια τους θανάτωσε ανάμεσα στα πυρά, τη φωτιά και τη θάλασσα, δημιουργώντας «ένα αίσθημα ντροπής για το ανθρώπινο γένος», όπως έγραψε ο τότε αμερικανός πρέσβης. Αυτή η φρίκη, αντί να αποτελεί διαχρονική ντροπή και στίγμα, στην επίσημη Τουρκία θεωρείται μέγιστη εθνική λεβεντιά και με κάθε ευκαιρία, ο πρόεδρός της την επιδεικνύει σαν παράσημο.
Ύμνος σε όσους πνίγουν γυναικόπαιδα
Ο Ερντογάν επισκέπτεται τη Σμύρνη. Τον καταλαμβάνει ποιητικός οίστρος και απευθυνόμενος στους οπαδούς του, απαγγέλει στίχους που υμνούν το κάψιμο της πόλης και θριαμβολογούν για τον πνιγμό χιλιάδων αμάχων: «Όμορφη Σμύρνη, δεν φεύγει ο καπνός. Την ημέρα στη φαντασία μου, το βράδυ στη σκέψη μου. Η αλεπού δεν μπορεί να μπει στο κρεβάτι του λιονταριού. O ποταπός Έλληνας δεν θα τα καταφέρει… Θα ρίξω τους Έλληνες στη θάλασσα».
Ο υπουργός Μεβλούτ Τσαβούσογλου γίνεται πιο παραστατικός. Διευκρινίζει ότι «όσοι εκστομίζουν μεγαλύτερες κουβέντες από το μπόι τους, πρώτα να διαβάσουν βιβλία Ιστορίας. Ας μάθουν πολύ καλά πως γλίτωσαν να γίνουν παστά ψάρια… και πως έφυγαν από εδώ, πέφτοντας στη θάλασσα».
Την υπόλοιπη δουλειά, την κάνει ο Μπαχτσελί: «Όσοι κάνουν προβοκάτσιες στη θάλασσα, τους περιμένει ο πνιγμός. Το αποτέλεσμα των προκλήσεων στα χωρικά μας ύδατα, είναι η βύθιση, οι κοιλιές των ψαριών, ο βυθός».
Ακολουθώντας την προτροπή του Τσαβούσογλου, ξαναδιαβάζουμε τα βιβλία της Ιστορίας και επιστρέφουμε στη Σμύρνη του 1922. Τα αποσπάσματα που ακολουθούν προέρχονται από το βιβλίο «Χαμένος Παράδεισος» του Τζάιλς Μίλτον, των εκδόσεων «Μίνωας». Δεν πρόκειται για κάποιο «φιλελληνικό» έργο. «Βασίζεται σε ανέκδοτα γράμματα και ημερολόγια. Οι μαρτυρίες της σφαγής κάνουν το στομάχι σου να σφίγγεται, καθώς διαβάζεις», έγραψε ο Independent.
Βαρβαρότητες
«Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος (σύμφωνα με τους Γάλλους παρατηρητές) οδηγήθηκε στο Κονάκι και εισήλθε στο γραφείο του στρατηγού Νουρεντίν. Όσα διαμείφθηκαν μεταξύ τους, παραμένουν άγνωστα. Το μόνο βέβαιο είναι ότι ο Έλληνας Μητροπολίτης αποπέμφθηκε μετά από ολιγόλεπτη συνομιλία. Καθώς ο Χρυσόστομος κατέβηκε τα σκαλιά του Κονακιού, ο Τούρκος στρατηγός λέγεται ότι εμφανίστηκε στο μπαλκόνι και φώναξε στο πλήθος: «Αν σας έκανε καλό, να του το ανταποδώσετε, αν σας έκανε κακό, να του κάνετε κι εσείς κακό!» Ο όχλος άρπαξε χωρίς χρονοτριβή τον μητροπολίτη και τον τράβηξε μακριά… Λίγο πιο πέρα, μπροστά στο κομμωτήριο ενός Ιταλού, σταμάτησαν και φόρεσαν στον Μητροπολίτη μία άσπρη μπλούζα που πήραν από τον κομμωτή. Τότε άρχισαν αμέσως να τον χτυπούν λυσσασμένα με ξύλα και να τον φτύνουν στο πρόσωπο. Τον τρύπησαν με μαχαιριές στο σώμα, του ξερίζωσαν τη γενειάδα, του έβγαλαν τα μάτια, του έκοψαν τη μύτη και τα αυτιά».
Συγκλονιστικές μαρτυρίες
«Ως τα μέσα του απογεύματος, η πειθαρχία στο τακτικό στράτευμα του Κεμάλ είχε ολοκληρωτικά καταρρεύσει. Μερικοί στρατιώτες, με το πάθος τους να πυροδοτείται από το αλκοόλ, διέπραξαν ωμότητες με απροκάλυπτο τρόπο. Βρετανοί ναυτικοί που βρίσκονταν στα πολεμικά πλοία του κόλπου, υπήρξαν μάρτυρες συγκλονιστικών περιστατικών. Ο Τσαρλς Χάους παρακολουθούσε το ξέσπασμα της βίας με τα κιάλια του και ένιωσε αηδία για όλα όσα συνέβαιναν, σε απόσταση λίγων εκατοντάδων μέτρων από το πλοίο του. Οι Τούρκοι άρπαξαν δύο νεαρές γυναίκες και, αφού τις βίασαν, τους έκοψαν τα στήθη και τις παράτησαν στο δρόμο…»
«Η κατάσταση χειροτέρεψε, όταν οι Τούρκοι στρατιώτες έσμιξαν με μια ομάδα ατάκτων, οι οποίοι είδαν την εκκένωση σαν ευκαιρία να ξελαφρώσουν τους πρόσφυγες από κάθε αντικείμενο αξίας… Οι Τούρκοι γίνονταν πιο άπληστοι, σκληροί… Ακόμα και τα παπούτσια θεωρούνταν δυνάμει επιθετικά όπλα, και στους τελευταίους που βγήκαν, είχε επιτραπεί να φορούν μόνο το παντελόνι και το πουκάμισό τους».
«Την ώρα που οι προσπάθειες του Αμερικανού Πρέσβη, George Horton, είχαν επικεντρωθεί στην απομάκρυνση του Αμερικανικού πληθυσμού, ένας δάσκαλος ο όποιος κρυβόταν στη στέγη της Αμερικάνικης λέσχης έγινε μάρτυρας μιας πολύ ανησυχητικής σκηνής. Στο βάθος του δρόμου, μία ομάδα στρατιωτών ξεφόρτωνε κάτι που έμοιαζε να είναι μεγάλα βαρέλια πετρέλαιο. «Δεν είδα το περιεχόμενό τους», γράφει, «αλλά κρίνοντας από το χρώμα και το σχήμα τους, ήταν ολόιδια με τα βαρέλια της εταιρείας πετρελαίων της Σμύρνης».
Κατέβρεχαν με εύφλεκτο υλικό τους δρόμους
«Ο Κλόφλιν Ντέιβις του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού είδε Τούρκους να καταβρέχουν με εύφλεκτο υγρό ένα δρόμο που βρισκόταν στην πορεία της πυρκαγιάς. Ο κύριος Ζουμπέρ, διευθυντής του υποκαταστήματος της Τράπεζας Κρεντί Φονσιέ, στη Σμύρνη, βρήκε το θάρρος να ρωτήσει μια ομάδα Τούρκων στρατιωτών τι έκαναν. «Μου απάντησαν αδιάφορα ότι είχαν διαταγές να τινάξουν και να κάψουν όλα τα σπίτια της περιοχής». Ένας άλλος μεγάλος επιχειρηματίας είπε ότι όλα τα καταστήματα στην οδό Χατζηστάμου πυρπολήθηκαν από στρατιώτες, που δρούσαν υπό τις εντολές του πρώην επικεφαλής της Τουρκικής Αστυνομίας στο Κορδελιό».
«Ο Έντουαρντ Φίσερ, διευθυντής της ΧΑΝ, όρμησε στο γραφείο του Horton και του είπε ότι είχε δει με τα μάτια του μεγάλα βαρέλια κηροζίνης να τα κυλούν στρατιώτες στο δρόμο… Ήταν σίγουρος ότι οι Τούρκοι ετοιμάζονται να βάλουν φωτιά στα κτίρια κοντά στην προκυμαία».
Η προκυμαία της Σμύρνης
«Η προκυμαία της Σμύρνης είχε πράγματι γίνει σκηνή μιας αξιοδάκρυτης ανθρώπινης δυστυχίας. Με μήκος, σχεδόν τριών χιλιομέτρων και πλάτος μεγαλύτερο από εκείνο ενός ποδοσφαιρικού γηπέδου, μπορούσε να χωρέσει χιλιάδες άστεγους ανθρώπους. Η μεταμόρφωσή της σε αυτοσχέδιο στρατόπεδο προσφύγων, υπήρξε ταχύτατη και δραματική. Όταν έπεσε το σκοτάδι, εκείνη την τρομερή Τετάρτη, η προκυμαία ήταν ασφυκτικά γεμάτη από σχεδόν μισό εκατομμύριο πρόσφυγες. Αυτοί αντιμετώπιζαν τον πραγματικό κίνδυνο να καούν ζωντανοί, γιατί τώρα η φωτιά είχε φτάσει στην προκυμαία, μια ανυπόφορη, πανίσχυρη κάψα που μεταδιδόταν από κτίριο σε κτίριο, λόγω της ακατάσχετης χρήσης της βενζίνης. Το θέατρο της Σμύρνης είχε τυλιχτεί στις φλόγες, το Αμερικανικό προξενείο εξερράγη σε μία φλεγόμενη μάζα. Η ζέστη ήταν τέτοια, ώστε τα παλαμάρια όσων πλοίων βρίσκονταν κοντά στις αποβάθρες, άρχισαν να καίγονται. Οι φλόγες ανεβαίνουν όλο και ψηλότερα», γράφει ο Ρεϊμπέρ, ένας τουρίστας που είχε φτάσει στη Σμύρνη, πριν από λίγες ημέρες. «Τα ουρλιαχτά του αλλόφρονος πλήθους στην προκυμαία ακούγονταν σε απόσταση ενάμιση χιλιομέτρου. Μπορούσες να διαλέξεις ανάμεσα σε τρεις τρόπους θανάτου. Τη φωτιά που μαίνεται πίσω σου, τους Τούρκους στα σοκάκια και τη θάλασσα που ανοιγόταν μπροστά σου».
«Ντροπή για το ανθρώπινο γένος…»
Στη σύγχρονη ιστορία, ίσως τίποτε δεν μπορεί να συγκριθεί με την νύχτα της 13ης Σεπτεμβρίου στη Σμύρνη. Από το κατάστρωμα του «Σίμπσον», ο George Horton είδε και τελευταία φορά την πόλη: «Καθώς το καταδρομικό μας απομακρύνεται από την τρομακτική σκηνή και πέφτει το σκοτάδι, οι φλόγες που μένουν τώρα σε μια τεράστια έκταση γίνονται όλο και πιο λαμπερές… Τρομάξαμε από την ωμότητα, την αγριότητα, την ακολασία, και όλη εκείνη τη μανία του ανθρώπινου πάθους που, όταν τους δοθεί η ευκαιρία, υποβιβάζουν το ανθρώπινο γένος σε ένα επίπεδο κατώτερο και από το αγριότερο κτήνος. Ένα από τα δυνατότερα αισθήματα που πήρα μαζί μου από τη Σμύρνη, ήταν το αίσθημα της ντροπής για το ανθρώπινο γένος».
«Σύμφωνα με τους αυτόπτες μάρτυρες, υπήρχαν περίπου μισό εκατομμύριο πρόσφυγες που εξακολουθούσαν να περιμένουν τη μοίρα τους στην προκυμαία. Πολλοί είχαν παραφρονήσει από την πείνα και τη δίψα. Άλλοι επιζούσαν, τρώγοντας σκουπίδια που ήταν σπαρμένα στην προκυμαία. Υπήρξαν μερικοί που δεν μπορούσαν να αντέξουν τις συνεχείς επιθέσεις των Τούρκων ενόπλων. Πολλοί είχαν ριχτεί στη θάλασσα για να ξεφύγουν από τον τρόμο. Η θάλασσα ήταν γεμάτη πτώματα. Υπήρχαν τόσα πολλά, που αν έπεφτες στο νερό δεν θα βούλιαζες, επειδή όλα αυτά τα σώματα θα σε κρατούσαν στην επιφάνεια. Και έβλεπες τις πρησμένες κοιλιές των πτωμάτων να ξεπροβάλλουν κάτω από την επιφάνεια του νερού…»
ΥΓ1: Ο Ερντογάν που ανατριχιάζει από το μεγαλείο των προηγούμενων σκηνών και ακόμη ηδονίζεται με τον καπνό και τη φωτιά, αιφνιδίως μετατρέπεται σε υπερασπιστή του πολιτισμού και για τη σφαγή της Σμύρνης καταγγέλλει τα θύματα!
«Tο μεγαλύτερο χτύπημα που δέχτηκε αυτή η πόλη, το έκαναν οι Έλληνες στρατιώτες που την έκαψαν την ώρα που υποχωρούσαν. Μην κοιτάζετε που λένε ότι το έκαναν οι Τούρκοι. Τα πιο μεγάλα χτυπήματα, τα έχουν κάνει αυτοί που θεωρούν τον εαυτό τους πολιτισμένο σε αυτή τη γεωγραφική περιοχή», διαφώτισε τους πιστούς του.
Όλοι μαζί χόρεψαν πάνω στα καμένα…